Leerlingenvervoer buitengewoon onderwijs: Wanneer wordt eindelijk de bocht genomen naar vervoersondersteuning op maat?

Elke dag nemen meer dan 45.000 kinderen en jongeren in het buitengewoon onderwijs de bus naar school. Gratis. Een indrukwekkende inspanning van de overheid. Elke leerling buitengewoon onderwijs krijgt van de overheid het recht op collectief leerlingenvervoer naar de dichtstbijzijnde school van het net naar de keuze van de ouders, die het type en/of opleidingsvorm aanbiedt waarnaar het attest van de leerling verwijst. Maar jammer genoeg loopt dit vervoer niet voor iedereen op wieltjes. 

Van eind augustus 2023 tot begin december 2023 ontving het Kinderrechtencommissariaat al dubbel zo veel klachten als in de voorbije jaren over een heel schooljaar. Een verrassende stijging na het kleinere aantal meldingen vorig jaar. Volgens De Lijn zat begin december 2023 nog 6 procent van de leerlingen die gebruikmaken van het leerlingenvervoer langer dan de vooropgestelde 90 minuten per rit op de bus. 

Ons klachtenonderzoek toont situaties waarbij kinderen en jongeren geen passende ondersteuning krijgen. Voor heel wat kinderen en jongeren is het collectief leerlingenvervoer niet toegankelijk, comfortabel, veilig en beperkt in reistijd. De klachten tonen ons opnieuw hoe verschillende kinderrechten zwaar onder druk staan of zelfs geschonden worden, namelijk: 

• Het recht op en in onderwijs
• Het recht op zorg 
• Het recht op integriteit 
• De menselijke waardigheid van het kind 
• Het recht op vrije tijd 

We kunnen niet ontkennen dat bij de problemen met het leerlingenvervoer ook externe oorzaken een rol spelen, zoals het toenemend aantal leerlingen in het buitengewoon onderwijs en de capaciteitsproblematiek die velen van hen verplicht voor een verder van huis gelegen school te kiezen. Maar we moeten ook het onderliggende uitgangspunt – dat speciaal busvervoer het middel bij uitstek is om leerlingen buitengewoon onderwijs naar school te brengen – in vraag durven stellen. 

De klachten die ons bereiken, tonen eens te meer aan dat structurele oplossingen nodig zijn. Meer inzetten op inclusief onderwijs, maar ook – als stap daar naartoe – een betere geografische spreiding van het buitengewoon onderwijs maken daar zeker deel van uit. Passende vervoersondersteuning moet ook voor elke leerling met een beperking beschikbaar worden, ook voor hen die een inclusief schooltraject volgen. Uit de pilootprojecten die als sinds 2017 lopen, werd bovendien duidelijk dat voor het vervoer zelf een multimodale omslag nodig is om de problemen ten gronde aan te pakken. Naast speciaal ingelegde bussen moeten ook andere vormen van vervoersondersteuning uitgerold worden. Daarvoor is meer samenwerking tussen de beleidsdomeinen Onderwijs, Mobiliteit, Welzijn, Binnenlandse Aangelegenheden en Jeugd nodig.