Naar jeugddelinquentierecht met sterke waarborgen voor minderjarigen

Kinderrechten gelden voor alle kinderen. Ook voor kinderen die over de schreef gaan, die een delict plegen of maatschappelijke normen overschrijden.

Half juli 2017 keurde de Vlaamse Regering het voorontwerp van decreet over het jeugddelinquentierecht principieel goed. Op 10 november 2017 gaf het Kinderrechtencommissariaat over dit ontwerp een advies, waarbij we een aantal noodzakelijke bijsturingen voor het voorontwerp opsomden. Ook voor de bredere context verwijzen we graag naar dat advies.

Op 25 juli 2018 legde de Vlaamse Regering – na advies van de Raad van State – het aangepaste voorontwerp van decreet neer.

Het Kinderrechtencommissariaat is verheugd vast te stellen dat met een aantal van de door ons opgesomde bezorgdheden rekening werd gehouden:

• De expliciete keuze voor de brug met de jeugdhulp, door de derde vorderingsgrond in te schrijven in het decreet.
• Het herstelgericht groepsoverleg behoudt een prominente plaats in de herstelbemiddeling.
• De uitvoering van de plaatsingsmaatregel moet bij voorkeur zo dicht mogelijk bij huis van de jongere worden uitgevoerd.
   

Het Kinderrechtencommissariaat is ook tevreden over bepaalde keuzes die in het voorontwerp worden gemaakt:

• De plaats van ouders of opvoedingsverantwoordelijken wordt erkend. Ze worden bij elke beslissing betrokken. 
• Ouders en opvoedingsverantwoordelijken kunnen na een ‘gesloten begeleiding’ van hun kind op steun en begeleiding rekenen. Helaas  wordt dergelijke positieve ondersteuning en begeleiding niet geëxpliciteerd voor het ‘delictgericht werken met de ouders’.
• De minderjarige kan rekenen op procedurele rechtsgaranties, vermeld op verschillende plaatsen in het voorontwerp. Zoals bijstand door een advocaat gevormd in jeugdrecht zowel bij de procureur des Konings als bij de jeugdrechter.
• De decreetgever begrenst de opgelegde maatregelen en sancties duidelijk in de tijd.

Toch stellen we vast dat een aantal prangende bezorgdheden blijven:

• Langdurige gesloten begeleiding voor minderjarigen lijkt ons niet het gepaste antwoord te zijn op een jeugddelict. Twaalfjarigen twee jaar laten opgroeien in een gesloten gemeenschapsinstelling of veertienjarigen vijf jaar, en zelfs zeven jaar daar plaatsen, is te lang.
• Het voorontwerp maakt gesloten zorg voor minderjarigen met een geestesstoornis mogelijk. We missen regels die de rechten van deze jongeren respecteren en plannen die de uitvoering van de gesloten zorg expliciteren.

Het Kinderrechtencommissariaat dringt aan om volgende aanpassingen door te voeren:

• Respecteer het legaliteitsbeginsel. Definieer alle maatregelen en sancties concreet in het decreet.
• Bepaalde sancties of maatregelen zijn niet duidelijk omschreven. Zo blijft bijvoorbeeld onduidelijk wat het ‘positief project’ concreet inhoudt en wat een ‘ambulante reactie’ is.
• Zorg dat àlle sancties en maatregelen ten allen tijde herzien kunnen worden, in het belang én het voordeel van de minderjarige. En dat dat ook kan op vraag van de minderjarige of zijn ouders of opvoedingsverantwoordelijken.
• Schrap de mogelijkheid om minderjarigen uit handen te geven. Uithandengeving is niet verenigbaar met het kinderrechtenverdrag.
• Perk de ruime actiemogelijkheden van het parket in als de schuld niet bewezen is. 
  Het opleggen van maatregelen en sancties komt volgens ons enkel toe aan de rechter, die de schuld van de minderjarige kan beoordelen.

Het voorontwerp geeft te veel ruimte aan de Vlaamse Regering, die de regelgeving moet expliciteren in uitvoeringsbesluiten. Daardoor komt de rechtszekerheid van de minderjarige in het gedrang.

Het Kinderrechtencommissariaat vraagt om rekening te houden met eerdere arresten en bedenkingen bij praktijken die in strijd zijn met het kinderrechtenverdrag.