Wijzigingsdecreet Rechtspositie in de jeugdhulp is een historische stap vooruit

Op 13 februari 2024 werd het langverwachte ontwerp van decreet dat de rechtspositie verbetert voor kinderen en jongeren in de jeugdhulp ingediend in het Vlaams Parlement. Op dinsdag 12 maart 2024 wordt dit ontwerp van decreet besproken en gestemd in de commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding.
Het Kinderrechtencommissariaat is gelukkig met dat decreet, niet alleen over de inhoud ervan, maar ook over hoe het ontwerp van decreet tot stand kwam.

Het Kinderrechtencommissariaat pleit al lang voor een hervorming: een sterke rechtspositie voor jongeren in de jeugdhulp is cruciaal om hun rechten te beschermen en hun welzijn te garanderen. 
Een sterke rechtspositie moedigt jeugdhulpvoorzieningen en -professionals ook aan om te blijven streven naar verbetering. 
Door zich te houden aan de decretale normen en richtlijnen en verantwoording af te leggen over hun handelen, worden ze gestimuleerd om hun praktijken te evalueren en de kwaliteit van de jeugdhulp te verbeteren.

De tekst die nu voorligt, beantwoordt grotendeels aan onze verwachtingen: er komt één globaal decreet dat de rechtspositie van álle kinderen en jongeren in de (gesloten) jeugdhulp garandeert én voorziet in de nodige rechtswaarborgen.

• Veel aspecten die het decreet regelt, zijn vanuit kinderrechtenperspectief een grote stap vooruit.
• De rechtswaarborgen voor minderjarigen in de jeugdhulp worden expliciet benoemd en op de voorgrond geplaatst.
• Het decreet besteedt uitgebreid aandacht aan de privacy van de minderjarige, met de regels rond fouillering en het doorzoeken van de kamer.
• Het recht op integriteit van de minderjarige wordt erkend door het recht om eigen kleren te dragen en persoonlijke spullen bij te houden.
• Minderjarigen in de jeugdhulp hebben recht op erkend onderwijs. 
• Het decreet streeft naar een positief leefklimaat en expliciteert dat met bepalingen over het recht op vrije tijd en hoe dat minimaal ingevuld moet worden.
• Het decreet verankert het recht op bezoek, de organisatie ervan en de contacten tussen broers en zussen.
• De minderjarige heeft recht op gelijkwaardige fysieke en geestelijke gezondheidszorg.
• Er zijn de bepalingen rond het sanctiebeleid, waarin preventie en de-escalatie vooropstaat.
• En het decreet verbiedt uitdrukkelijk afzondering als sanctie.

De lijst is niet volledig, maar het Kinderrechtencommissariaat is ervan overtuigd dat dit ontwerp van decreet het verschil kan maken, niet alleen voor kinderen en jongeren in de jeugdhulp, maar ook voor de jeugdhulpvoorzieningen zelf. 
De uitvoering van het decreet zal de kwaliteit van de hulp verbeteren, en een positieve impact hebben op het welzijn van minderjarigen.

Toch gaat het ontwerp van decreet voor het Kinderrechtencommissariaat niet altijd ver genoeg.

We hebben nog deze bedenkingen en aanbevelingen:

• Monitor de uitvoering van het decreet nauwgezet en zet in op impactmeting en evaluatie van het decreet.
• Maak de overgangsperiode voor de uitvoering van de vrijheidsbeperkende maatregelen korter dan drie jaar.
• Leg in het decreet vast hoelang afzondering mag duren (conform de intersectorale richtlijn).
• Expliciteer het recht voor kinderen en jongeren om uit de kamer te zijn (conform de internationale richtlijn).
• Zorg dat uit handen gegeven jongeren niet tussen wal en schip vallen en laat de regelgeving voor afzondering en fixatie ook gelden voor die jongeren. 
• Expliciteer de bezoeken voor jongeren in een gesloten voorziening, zoals de basiswet voor de interne rechtspositie voor gedetineerden voorziet.
• Verbied naaktfouilleren in het decreet, en leg decretaal vast hoe fouille gebeurt.
• Wees ambitieus om het recht op onderwijs te realiseren, dit mag niet gehinderd worden door grenzen tussen het beleidsdomein Welzijn en het beleidsdomein Onderwijs.