Naar een betere rechtspositie voor leerlingen op internaat

Op 23 december 2022 keurde de Vlaamse Regering een tweede voorontwerp van decreet over de onderwijsinternaten goed. Het internatenlandschap met zijn acht soorten organisaties wordt sterk vereenvoudigd. Er blijft nog één erkenningsvorm over: het ‘onderwijsinternaat’. Zij het met een financiering aangepast aan de doelgroepen in het internaat. Het voorontwerp van decreet hangt samen met de transitie die sommige internaten maken naar Welzijn. Voor de onderwijsinternaten is het uitgangspunt: ‘gelijke behandeling van gelijke situaties’. Naast eenvormige erkenningsvoorwaarden met bijbehorende financiering of subsidiëring, geeft het voorontwerp internen meer rechtszekerheid en de onderwijsinspectie meer bevoegdheden vanuit een breder kwaliteitskader met aandacht voor kinderrechten. 

We zien in het voorontwerp van decreet positieve elementen, maar ook nog verbeterpunten. Enkele aanbevelingen: 

• Zorg voor een inschrijvingsregeling die meer rechtszekerheid biedt over de normale looptijd van een inschrijving, mogelijke weigeringsgronden op basis van capaciteit en mogelijke voorrang voor een bepaald doelpubliek.  
• Verduidelijk dat voor alle internen in een jeugdhulptraject het afsprakenkader en het ondersteuningsplan regelmatig geëvalueerd en zo nodig bijgestuurd moet worden. 

• Regel ook duidelijk wanneer niet betaalde persoonlijke bijdragen kunnen leiden tot een uitschrijving. Doe dat op een manier die bijdraagt tot de continuïteit van de schoolloopbaan, die in de tussentijd de pedagogische relatie met de intern niet schaadt en die het eventueel gemakkelijker maakt om een ander internaat te vinden. 
• Besteed in de regelgeving en in het Referentiekader Internaatskwaliteit (RiK) expliciet aandacht aan de bescherming van de privacy van internen en van hun persoonlijke bezittingen. 
• Neem in de regelgeving op dat onderwijsinternaten een anti-pestbeleid moeten voeren. 
• Neem in de regelgeving expliciet op dat onderwijsinternaten in hun dagelijkse werking de vrijheid van godsdienst of levensovertuiging van de internen moeten respecteren. 
• Werk de bevoegdheden en de werking van de internenraad verder uit, zoals ook voor de leerlingenraden gebeurde. En neem op dat die werking regelmatig geëvalueerd moet worden.  

• Verhelder het doel van de preventieve schorsing en situeer tuchtsancties (tijdelijke en definitieve uitsluiting) aan het einde van een maatregelencontinuüm. Zorg dat bij een definitieve uitsluiting uit een onderwijsinternaat laat in het schooljaar de leerling toch nog het schooljaar normaal kan afronden op school. Geef de beroepscommissie de mogelijkheid om een definitieve uitsluiting uit te stellen tot het einde van het schooljaar. Verscherp de omschrijving van wie in de beroepscommissie meetelt als ‘extern lid’. Verbied onderwijsinternaten om tuchtdossiers door te geven naar een volgend internaat, maar registreer tijdelijke en definitieve uitsluitingen wel centraal zodat monitoring mogelijk wordt.  
• Hou er voor de normale verblijfsdagen rekening mee dat internen in eenzelfde onderwijsinternaat soms naar verschillende scholen gaan en zorg dat internen die geen lesvrije dag hebben op dagen dat veel of de meeste andere internen dat wel hebben, ook dan in het onderwijsinternaat kunnen blijven. 
• Leg duidelijk vast dat internen in een internaat dat de transitie maakt naar Welzijn daar kunnen blijven tot het einde van hun schoolloopbaan en zorg voor een billijke overgangsregeling voor de persoonlijke bijdrage die de ouders na de transitie moeten betalen. Communiceer daarover snel en helder met de internen en hun ouders. De transitie gaat al in op 1 september 2023, over een half jaar. 
• Maak de Commissie Leerlingenrechten bevoegd voor betwistingen over geweigerde inschrijvingen en definitieve uitsluitingen. 

Eerst gaan we in op de elementen in het voorontwerp van decreet die vanuit kinderrechtenperspectief van belang zijn. Daarna geven we aan welke positieve aspecten we daarin zien. En ten slotte gaan we dieper in op de knelpunten die we nog zien en formuleren we aanbevelingen. In dat derde luik refereren we verschillende keren naar de ervaringen die internaatjongeren met ons deelden in focusgroepen in het voorjaar van 2022. Over dat belevingsonderzoek brengen we in een aparte brochure verslag uit.