Meer aandacht voor kindperspectief in coronamaatregelen

Het Kinderrechtencommissariaat en zijn Klachtenlijn volgen de situatie van kinderen in de coronacrisis op de voet. Samen met middenveldorganisaties trekken we geregeld aan de alarmbel over kinderen en jongeren die door de coronamaatregelen extra kwetsbaar worden. Van meet af aan pleiten we voor een blijvende connectie met kwetsbare kinderen en jongeren en het vrijwaren van kinderrechten.  

We vergaderen met verschillende taskforces die de Vlaamse Regering opzette. Het Kinderrechtencommissariaat is lid van de Taskforce kwetsbare gezinnen onder leiding van Vlaams minister van Welzijn, Gezin Volksgezondheid en Armoedebestrijding Wouter Beke. En we werkten mee met de taskforce van Vlaams minister van Brussel, Jeugd en Media Benjamin Dalle, wat resulteerde in het ‘Actieplan voor maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren in tijden van corona’ van de Vlaamse Regering.  

In dit advies vertolken we de bezorgdheden van de kinderen, jongeren, ouders, burgers en professionals die contact opnamen met onze Klachtenlijn. Het zijn knelpunten die extra aandacht vragen vanuit verschillende kinderrechten. Aandachtspunten die we in de vergaderingen van de taskforces op tafel legden. 

We missen het kindperspectief in de aanpak van de coronacrisis. Het recht op participatie van kinderen en jongeren krijgt amper ruimte in de vele beslissingen. We vragen aan de ministers om extra in te zetten op kinderrechtengaranties. Als ze de maatregelen uittekenen, horen ook actoren met kennis van kinderrechten en van de leefwereld van kinderen en jongeren aan tafel te zitten. Kinderen en jongeren bieden een extra stem, naast die van bijvoorbeeld economen of onderwijsspecialisten. 

We missen aandacht voor het recht op informatie van kinderen in de officiële informatiebronnen, zoals coronavirus.be. We missen duidelijke informatie vanuit de rechten van kinderen en jongeren. Vóór de paasvakantie vroegen we bijvoorbeeld om een FAQ over recht op spel toe te voegen. Zonder resultaat.  

We vragen voluit de kaart te trekken van gelijke onderwijskansen. Te veel kwetsbare kinderen en jongeren riskeren uit de boot te vallen.  

• Zet volop in op intense samenwerking tussen scholen, brugfiguren en organisaties die dicht bij kwetsbare gezinnen staan.  
• Vul het afstandsonderwijs aan met individuele begeleiding of lessen op school als dat nodig is.  
• Geef OKAN-klassen dezelfde prioriteit als andere scharnierjaren.  
• Laat in deze uitzonderlijke omstandigheden een definitieve uitsluiting van leerlingen pas ingaan op 31 augustus 2020. 
• Vermeld kwetsbare kinderen uitdrukkelijk als doelgroep van de opvang voor leerlingen die thuis niet opgevangen kunnen worden. 
• Besteed aandacht aan de mentale veiligheid van de leerlingen die bang zijn voor een mogelijke besmetting van zichzelf en hun familie.  

Elke minderjarige en elk gezin moet kunnen rekenen op kwaliteitsvolle hulpverlening. Door de coronacrisis is veel hulpverlening on hold gezet. Gezinnen die zelf instaan voor de zorg en opvang van hun kind missen ondersteuning en begeleiding. 

Experts verwachten dat er na de coronacrisis veel preventieve gezinszorg, ondersteuning, begeleiding, jeugdhulp en crisishulp nodig zal zijn. We vragen aan de minister om te anticiperen op die grotere behoefte aan hulp.  

Daarnaast pleiten we voor duurzame oplossingen voor intrafamiliaal geweld. We vragen aan Vlaanderen om de noodopvang in hotels voor de slachtoffers van intrafamiliaal geweld in coronatijd te bestendigen, en om na de crisis duurzame oplossingen uit te werken, zoals structurele ondersteuning voor huisvesting, onderwijs, gezondheid, tewerkstelling, veiligheid en sociaalpsychologische zorg.  

Iedereen heeft recht op een degelijke levensstandaard. De coronacrisis verergert de situatie van kinderen, jongeren en gezinnen in armoede. De kosten blijven oplopen terwijl er minder inkomen is. Samen met de armoedeorganisaties vragen we extra maatregelen om de crisis te overbruggen en om kwetsbare gezinnen na de crisis genoeg ruggensteun te bieden.  

De Kinderrechtencommissaris maakt zich ernstig zorgen om kinderen en jongeren in migratie. Eerst door de volledige opschorting van elke registratie van asielaanvragen en daarna door de digitale aanvraagprocedure loopt die registratie nu veel trager. Ondertussen krijgen ook niet-begeleide minderjarigen ouder dan 15 en gezinnen met kinderen geen opvang door Fedasil. Noodopvang is voor hen cruciaal. Noodopvang is ook nodig voor niet-begeleide minderjarigen die willen doorreizen naar elders maar in België strandden of hier om andere redenen geen asiel willen aanvragen. En voor gezinnen met kinderen zonder papieren. Zij moeten allemaal dringend van straat gehaald worden. We maken ons ook zorgen om de niet-begeleide kinderen jonger dan 15 die nu wel in de collectieve asielopvangcentra van Fedasil terechtkomen en niet zoals vroeger in gespecialiseerde jeugdvoorzieningen, waaronder ook Vlaamse, waar ze nochtans meer aangepaste hulp kregen in een meer aangepaste setting. 

Jeugdwelzijnsorganisaties en bezorgde burgers melden ons dat ordediensten jongeren soms niet correct aanpakken als ze de maatregelen handhaven. Discussies lopen hoog op. Soms schrijft de politie boetes uit. Er is weinig informatie over de rechtspositie van kinderen en jongeren in discussies over wat wel of niet mag. We vragen om gehoor te geven aan de oproep van verschillende jeugdorganisaties aan de ordediensten om met jongeren altijd eerst de constructieve dialoog op te zoeken.  

Sinds de coronacrisis is er geen persoonlijk contact meer tussen jeugdrechtbank, consulent, jeugdadvocaat en minderjarige. De jaarlijkse ‘zittingen’ gebeuren schriftelijk. Door de crisis worden meer dan vroeger veel beslissingen genomen boven het hoofd van de jongere. Het geduld van jongeren in een burgerlijke procedure zoals de verblijfsregeling wordt op de proef gesteld en spanningen tussen de ouders lopen op.  
Jeugdadvocaten delen hun standpunten in verontrustende situaties nu schriftelijk mee aan de rechtbank. Die praktijk mag ook na de crisis blijven. Het zorgt voor meer kwaliteit in de bijstand.  

Vanaf dag 1 missen we aandacht voor het recht op spel van kinderen. Het Kinderrechtencommissariaat krijgt veel signalen van bezorgde ouders. 
We roepen op om ook in coronatijd het recht op spel te blijven garanderen. Kinderen en jongeren die de voorzorgsmaatregelen respecteren, moeten buiten kunnen spelen. 
De overheid investeerde in gratis speelmateriaal voor kwetsbare gezinnen. Dat is een goede zaak, zeker voor de kinderen die uit schrik voor besmetting nog nooit buiten geweest zijn. Maar speelmateriaal is niet genoeg.  

We vragen Vlaanderen om te blijven investeren in jeugdorganisaties want zij leggen de nodige bruggen tijdens en na de crisis. We hopen dat 4,5 miljoen euro voor de uitvoering van het Actieplan voor maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren in tijden van corona genoeg is. 

Ten slotte scharen we ons achter het pleidooi van jeugdactoren, Vlaamse volksvertegenwoordigers en de minister voor Jeugd om de zomerkampen en -activiteiten zoveel mogelijk te laten doorgaan. Of om anders voor een alternatief te zorgen.