Het kind weegt te licht. Kinderen hebben spreekrecht in de familierechtbank.

Artikel 12 van het VN-kinderrechtenverdrag garandeert dat kinderen en jongeren hun mening kunnen uiten in alle situaties die hen aanbelangen. Voor kinderen wiens ouders uit elkaar gaan, vertaalt het Burgerlijk Wetboek dat naar het hoorrecht van kinderen door de familierechter. Maar worden kinderen en jongeren ook effectief gehoord en hoe gebeurt dit in de praktijk? Hebben kinderen en jongeren het gevoel dat er écht naar hen wordt geluisterd? Welke drempels ervaren ze, en zijn er ook oplossingen?

Deze vragen beantwoorden we in ons dossier Spreekrecht: 'Het kind weegt te licht' dat we op 20 mei 2022 voorstelden in het Vlaams Parlement.

Onderzoeksresultaten

Het Kinderrechtencommissariaat, De Orde van Vlaamse Balies en de Gezinsbond deden met wetenschappelijke medewerking van prof. dr. Charlotte Declerck, UHasselt, een praktijkonderzoek naar het spreekrecht van het kind voor de Nederlandstalige familierechter. De familierechtbanken en de hoven van beroep ontvingen een vragenlijst die peilt naar de toepassing van het hoorrecht in de praktijk. Op basis van diezelfde vragenlijst interviewden we kinderen en jongeren. Hun ervaringen en noden toetsten we aan de hedendaagse praktijk van het horen.

Het Kinderrechtencommissariaat geeft deze aanbevelingen

• Als ouders gaan scheiden moeten àlle kinderen en jongeren de kans krijgen om te spreken met de familierechter. Praat mét de kinderen in plaats van over de kinderen. Het gaat over hun leven.
• Als ouders een overeenkomst maken over de verblijfsregeling van de kinderen moeten ze beslissingen motiveren en duidelijk maken waarom die in het belang van hun kind zijn. We vragen de wetgever om concrete criteria daarvoor, die de familierechter kan toetsen.
• Voer het gesprek op maat van kinderen en jongeren.
  • Laat ze meebeslissen over het tijdstip en neem genoeg tijd.
  • Kies een kindvriendelijke plaats. De zittingszaal is dat niet.
  • Denk na over het format van het gesprek – vraag en antwoord, of bijvoorbeeld eerst een tekening? – en stem dat af op maat van het kind.
  • Organiseer extra multidisciplinaire opleiding voor familierechters.
  • Geef kinderen en jongeren altijd de mogelijkheid om een vertrouwenspersoon mee te brengen. Aan de wetgever vragen we om daarvoor criteria uit te werken.
• Verspreid toegankelijke informatie voor kinderen en jongeren. Informeer over het spreekrecht en wat ervan te verwachten. Installeer ook een aanspreekpunt met e-mailadres waar minderjarigen zelf, zonder tussenkomst van ouders, kunnen vragen om de familierechter te spreken.
• Informeer de kinderen en jongeren voor, tijdens en na de zitting. Kinderen en jongeren horen na het gesprek met de rechter vaak niets meer. Hierdoor ontstaat de indruk dat alles boven hun hoofd beslist wordt. Communiceer over de genomen beslissingen.